ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΠΑΛΛΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ

ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ

ΠΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ έρωτα, φιλίας και πολιτικών διωγμών γράφηκαν σε αυτό το σανατόριο. Εκεί ερω­τεύτηκε η Μαρία Πολυδούρη τον Γιάννη Ρίτσο που έ­παιζε πιάνο γι’ αυτήν, κι εκεί, η Πολυδούρη πάντα, συ­ναντήθηκε για τελευταία φορά με τον Κώστα Καρυω­τάκη. Συναντήθηκε δηλαδή ο βάκιλος του Κοχ, η φυμα­τίωση από την οποία έπασχε η ποιήτρια, με την ωχρά σπειροχαίτη, τη σύφιλη, από την οποία έπασχε ο Κα­ρυωτάκης, εν ολίγοις οι δύο κοινωνικές αρρώστιες της εποχής.

Φιλολογικές αναφορές για ένα πολύ πικρό θέμα, αυ­τό της Σωτηρίας που κάποτε λειτούργησε ως γκέτο και ως προθάλαμος για το νεκροθάλαμο. Της Σωτηρίας που λειτούργησε επίσης ως φυλακή των φυματικών πολιτικών κρατουμένων αλλά και ως χώρος (η πίσω μάντρα) όπου εκτελέστηκε πλήθος πατριωτών, μεταξύ των οποίων και ο Νίκος Μπελογιάννης.

Ήταν η εποχή που η φθίση, η φυματίωση, θέριζε στην Ελλάδα, μια μικρή χώρα με 2.000.000 πληθυσμό, χω­ρίς υποδομές και δίχως σανατόρια.

Οι ρίζες για να πραγματοποιηθεί το θαύμα μπήκαν ό­ταν η Σοφία Σλήμαν, χήρα του Ερρίκου, επισκέφθηκε μαζί με το γιατρό Μενέλαο Σακοράφο το Πολιτικό Νο­σοκομείο της Αθήνας (νυν Πνευματικό Κέντρο) για να δει εκεί τους τραυματίες του ατυχούς πολέμου του 1897 σε διπλανά κρεβάτια με τους πάσχοντες από φυ­ματίωση.

Η Σλήμαν ηγήθηκε τότε, στα 1902, συλλόγου κυ­ριών, με στόχο τη δημιουργία σανατορίου, έπεισε την ηγεσία της Μονής Πετράκη, που της παραχώρησε 500 στρέμματα βόρεια από το Γουδή και εν τέλει το 1903 μπήκε ο θεμέλιος λίθος του πρώτου κτηρίου που ε­γκαινιάστηκε στις 6 Ιουνίου 1905 από τη βασίλισσα Όλγα. Η πρόβλεψη ήταν για ένα σανατόριο και ένα χώ­ρο περιπάτου για τους φυματικούς των οποίων η θε­ραπεία συνίστατο τότε στο τρίπτυχο: ανάπαυση, υπερσιτισμός, αεροθεραπεία.

Η δυναμικότητα του σανατορίου δεν ξεπερνούσε τις 40-45 κλίνες. Οι δε γιατροί εργάζονταν αμισθί χωρίς να μπορούν να προσφέρουν ιδιαίτερα, αφού επί της ουσίας δεν υπήρχε ιατρική θεραπεία της νόσου.

Το 1909, με πρώτο κληροδότημα, ανεγέρθηκε το «Κυριαζίδειο», στο οποίο εύποροι φυματικοί θα μπο­ρούσαν να πληρώνουν για τη νοσηλεία τους. Το 1911 σειρά είχε το «Αμπέτειο». Το 1911 επίσης η Σλήμαν διοργάνωσε έρανο, με τις νέες των Αθηνών να προ­σφέρουν τριαντάφυλλα και να δέχονται δωρεές. Τα χρήματα μαζί με δωρεά της κόρης της Ανδρομάχης Με­λά επέτρεψαν να χτιστεί το «Τριανταφυλλάκι» που ανή­κει πλέον στο Γενικό Κρατικό. Το 1917 με προσφορά του Ελευθέριου Βενιζέλου οικοδομήθηκε το «Στρατιω­τικό» που σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Σωτηρίας. Την ίδια χρονιά χτίστηκε και το «Σπηλιοπούλειο».

Το 1919 η Σλήμαν παρέδωσε τη Σωτηρία στο κρά­τος, που όμως δεν διέθετε υπουργείο Υγείας αλλά το Γραφείο Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντι­λήψεως στο υ­πουργείο Εσωτερικών.

Το 1922, 1.000.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες φτά­νουν στην Ελλάδα. Πάνω από 3.000 από αυτούς είναι φυματικοί. Η κατάληξη είναι το γκέτο-κόλαση της Σω­τηρίας. Μια παραγκούπολη δημιουργείται με τον υπό­κοσμο να θριαμβεύει. Τα ναρκωτικά, η πορνεία, η λα­θραία εξαγωγή των μερίδων φαγητού, έναντι αμοιβής προς την Αθήνα, είναι ο κανόνας. Τα κρεβάτια πωλού­νται. Η κατάσταση ξεκαθαρίζει επί 4ης Αυγούστου, α­φού η Σωτηρία αποτελεί άντρο και της Αριστεράς. Ανα­λαμβάνει ο γιατρός, ο Μάνθος Μεταληνός, που κατηγο­ρήθηκε μεν αργότερα ως υποστηρικτής του καθεστώ­τος, πλην όμως μέσα σε δύο χρόνια η Σωτηρία άρχισε να λειτουργεί ως σύγχρονο νοσοκομείο. Παράλληλα οι­κοδομήθηκαν τα νέα κτήρια, που έδωσαν τη δυνατότη­τα πραγματικής νοσηλείας 2.000 ασθενών.